Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên góp phần xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh

    Đấu tranh PCTN, tiêu cực là nội dung, nhiệm vụ quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; liên quan chặt chẽ đến uy tín, danh dự, vai trò lãnh đạo và sự tồn vong của Đảng, của chế độ XHCN. Thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng về công tác PCTN, tiêu cực, đặc biệt là trong các nhiệm kỳ Đại hội của Đảng, với sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, mà trực tiếp, thường xuyên là Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN (nay là Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực) do đồng chí Tổng Bí thư làm Trưởng ban, công tác đấu tranh PCTN, tiêu cực đã mang lại những những kết quả rất quan trọng, thực sự rõ nét trên thực tế, trở thành một nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.

    Đảng ta không thể là một tổ chức "cách mạng", "chân chính", “chắc chắn”, xứng đáng là đại diện cho “trí tuệ, danh dự, lương tâm” của dân tộc, “đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc”⁽¹⁾ nếu cán bộ, đảng viên, nhất là những đảng viên giữ cương vị lãnh đạo, quản lý suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tham nhũng, tiêu cực. V.I.Lênin đã từng cảnh báo: “Nếu có cái gì làm tiêu vong chúng ta thì chính là cái đó - tệ quan liêu, tham nhũng”⁽²⁾ . Sự sụp đổ của Đảng Cộng sản Liên Xô và chế độ XHCN ở Liên Xô là kết quả của sự tích tụ từ nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân chủ yếu là do đội ngũ đảng viên “đông nhưng không mạnh”⁽³⁾, mà trước hết là sự tha hóa của đội ngũ cán bộ cấp cao. Do đó, thường xuyên xây dựng, chỉnh đốn Đảng chính là phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực từ sớm, từ xa, xử lý kịp thời tham nhũng khi mới nảy sinh; đồng thời, tích cực, chủ động PCTN, tiêu cực chính là biện pháp quan trọng, cấp bách, thường xuyên để xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định: “Đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi có hiệu quả tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ…”⁽⁴⁾ là nhiệm vụ trọng tâm; “Kiên quyết đấu tranh PCTN, lãng phí, tiêu cực, quan liêu…”⁽⁵⁾ là nhiệm vụ then chốt của công tác xây dựng Đảng. Từ thực tiễn đấu tranh PCTN, tiêu cực thời gian qua, nhất là qua thực tiễn xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực đặt ra một số suy nghĩ, trăn trở liên quan đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng như sau:

    Thứ nhất, vấn đề tổ chức đảng trực tiếp làm kinh tế (nhiều ý kiến còn gọi là kinh tế Đảng). Đảng lãnh đạo toàn diện các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực kinh tế; tuy nhiên, để khẳng định năng lực lãnh đạo của Đảng trong phát triển kinh tế không có nghĩa là tổ chức đảng phải trực tiếp làm kinh tế, làm chủ, góp vốn, sở hữu cổ phần trong các doanh nghiệp. Mặc dù sau nhiều năm thí điểm, đến năm 2006 Đảng chính thức cho phép đảng viên được làm kinh tế tư nhân⁽⁶⁾ và sau hơn 10 năm tiếp theo (năm 2018) Đảng chủ trương kết nạp những người là chủ doanh nghiệp tư nhân vào Đảng⁽⁷⁾. 

    Nhưng điều này hoàn toàn khác với việc tổ chức Đảng trực tiếp làm kinh tế; cử những đảng viên của mình làm chủ các doanh nghiệp hoặc đại diện phần vốn góp của tổ chức đảng trong các doanh nghiệp. Về nguyên tắc, mục đích của việc làm kinh tế là để “có lãi”, gia tăng của cải phục vụ cho sự phát triển, nhưng trên thực tế nhiều trong số đó là thua lỗ, thất thoát, một phần do nguyên nhân khách quan, nhưng chủ yếu là do chủ quan của người được giao quyền quản lý, sử dụng tài sản, vốn của Đảng, Nhà nước. Trong điều kiện đảng viên được giao quản lý khối lượng lớn tiền, tài sản của Đảng, Nhà nước (chủ yếu là đất đai), cùng với đó là những bất cập, sơ hở về cơ chế, chính sách, nên nhiều người đã lợi dụng để tham nhũng, tiêu cực. Từ đây, một nguồn lực lớn đất đai, tài nguyên, tiền, tài sản công bị chiếm đoạt, thất thoát, lãng phí; “nhóm lợi ích” tiêu cực được hình thành, phát triển (thậm chí nhiều ý kiến lo ngại về nguy cơ hình thành, phát triển chủ nghĩa tư bản thân hữu trong Đảng); nếu không có cơ chế kiểm soát đủ mạnh sẽ dẫn đến nguy cơ lũng đoạn, làm suy yếu, mất sức chiến đấu của tổ chức đảng; lớn hơn nữa là sự hư hỏng của cán bộ, đảng viên, nhiều đảng viên sai phạm phải xử lý kỷ luật, thậm chí xử lý hình sự, làm cho uy tín của tổ chức đảng, niềm tin của cán bộ, đảng viên, nhân dân đối với Đảng bị suy giảm nghiêm trọng. Đồng chí Tổng Bí thư tại nhiều Hội nghị đã không ít lần thể hiện sự trăn trở, day dứt về vấn đề này⁽⁸⁾. Các vụ án  “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” xảy ra tại Tổng Công ty Sản xuất - Xuất nhập khẩu Bình Dương; vụ án “Tham ô tài sản, Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” xảy ra tại Công ty TNHH MTV Phát triển công nghiệp Tân Thuận (IPC), Công ty Phát triển Nam Sài Gòn (Sadeco) TP. Hồ Chí Minh; Vụ án “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí” xảy ra tại dự án 8-12 Lê Duẩn, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh… ngày càng làm lộ rõ những chiêu trò lòng vòng góp vốn liên doanh, liên kết, thành lập doanh nghiệp, sau đó rút vốn, bán cổ phần để tham nhũng, trục lợi. Đó là những minh chứng điển hình, để lại nhiều bài học vô cùng thấm thía và cũng là sự cảnh báo cần có nghiên cứu, tổng kết kỹ lưỡng, đánh giá khách quan, toàn diện để có giải pháp kịp thời giải quyết phù hợp, hiệu quả vấn đề này. 

     Thứ hai, vấn đề lựa chọn, bố trí cán bộ, nhất là người đứng đầu và sử dụng cán bộ. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định rõ: Cán bộ là gốc của công việc, muôn việc thành công hay thất bại là do cán bộ tốt hay kém; công tác cán bộ là công việc gốc của Đảng. Có thể khẳng định, tình trạng tham nhũng diễn ra nghiêm trọng, phức tạp thời gian vừa qua có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân do người đứng đầu, do việc lựa chọn, bố trí cán bộ; nhiều cán bộ lãnh đạo, quản lý được lựa chọn, bổ nhiệm chưa đủ tiêu chuẩn, điều kiện, sai quy trình⁽⁹⁾, thậm chí còn tình trạng bổ nhiệm người nhà, người thân chưa đủ điều kiện, tiêu chuẩn, gây bức xúc dư luận⁽¹⁰⁾. Theo dõi nhiều phiên tòa xét xử các vụ án tham nhũng, tiêu cực cho thấy, những cán bộ vi phạm khi tranh tụng hoặc nói lời sau cùng tại tòa đều cho rằng, các quyết định của họ là vì lợi ích chung; những sai phạm, thiệt hại xảy ra là do “thiếu kiến thức chuyên môn”, “cơ chế”, “lỗi hệ thống”. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là, tại sao cũng chủ trương, chính sách đó, ở địa phương này, đối với đồng chí lãnh đạo đó lại xảy ra sai phạm, ở địa phương khác, người lãnh đạo khác lại không có sai phạm?. Cũng có ý kiến cho rằng, nơi không xảy ra sai phạm là do chưa bị phát hiện hoặc do người đứng đầu không dám đột phá, không năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm. Thực tế sai phạm, tham nhũng, tiêu cực vừa qua cho thấy có nguyên nhân là do cán bộ lãnh đạo, quản lý cố ý lợi dụng để trục lợi; cán bộ cấp dưới dù có muốn sai phạm nhưng nếu người lãnh đạo, quản lý liêm chính chắc chắn sai phạm sẽ khó có thể xảy ra; ngược lại, trách nhiệm của cán bộ tham mưu, phải can ngăn, đấu tranh với lãnh đạo khi biết có hành vi sai phạm⁽¹¹⁾. Tại diễn đàn Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công an đã khẳng định rõ trước cử tri và nhân dân cả nước rằng, các trường hợp sai phạm của lãnh đạo ngành Y  tế, người đứng đầu một số bệnh  viện lớn vừa qua⁽¹²⁾ là do tư lợi, trục lợi, hoàn toàn không phải do lỗi hệ thống. Như vậy, PCTN, tiêu cực trước hết phải bắt đầu từ con người, từ công tác cán bộ, coi đây là nhiệm vụ then chốt, cấp bách (trong PCTN, tiêu cực chống là cấp bách, phòng là cơ bản, lâu dài, nhưng trong phòng ngừa cũng phải chọn việc then chốt, cấp bách để làm trước, và công tác cán bộ chính là việc then chốt, cấp bách!). Triển khai thực hiện nghiêm túc, hiệu quả Nghị quyết số 26-NQ/TW (khóa XII) về xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Trước mắt, cần tổng kết toàn diện, nhìn nhận khách quan, đánh giá đúng sự thật về công tác cán bộ thời gian qua, nhất là công tác đề bạt, bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo, quản lý; tổng kết, đánh giá công tác cán bộ đối với các trường hợp cán bộ diện Trung ương quản lý bị xử lý kỷ luật, xử lý hình sự trong 10 năm qua. Từ đó, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, quyết liệt với nhiều đột phá hơn nữa trong công tác cán bộ, nhất là ở những lĩnh vực, địa bàn, vị trí dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực, nhằm kiểm soát một cách thực chất, hiệu quả quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền và kiên quyết loại khỏi bộ máy lãnh đạo những người có tham vọng quyền lực, cơ hội, chạy chức, chạy quyền, uy tín thấp, có biểu hiện tham nhũng, tiêu cực. Trong công tác cán bộ không nên khép kín, mà nên có cơ chế để nhân dân cùng Đảng tìm cán bộ giỏi giới thiệu cho Đảng xem xét, quyết định⁽¹³⁾.

     Chọn đổi mới công tác cán bộ làm khâu đột phá trong PCTN, tiêu cực chúng ta sẽ không mất hàng trăm, hàng nghìn tỷ để đầu tư, ngược lại chúng ta sẽ thu được rất nhiều lợi ích. Tất nhiên không chỉ dừng lại ở đó; khi đã chọn đúng người, sắp xếp đúng việc, bố trí đúng chỗ, cần phải kiểm soát chặt chẽ quyền lực của cán bộ bằng việc thường xuyên kiểm tra, giám sát, hoàn thiện cơ chế, chính sách để cán bộ “không thể tham nhũng, tiêu cực”, “không dám tham nhũng, tiêu cực” và “không cần tham nhũng, tiêu cực”…; bởi quyền lực nếu không được kiểm soát tất yếu dẫn đến tha hóa. Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần yêu cầu: Phải thiết lập cho được một cơ chế kiểm soát việc thực thi quyền lực đối với người có chức vụ, quyền hạn theo nguyên tắc mọi quyền lực phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế, quyền lực phải được ràng buộc bằng trách nhiệm, quyền lực đến đâu trách nhiệm đến đó, quyền lực càng cao trách nhiệm càng lớn, lạm dụng quyền lực phải bị truy cứu trách nhiệm và xử lý, phải “nhốt” quyền lực vào trong “lồng” thể chế⁽¹⁴⁾.

     Thứ ba, vấn đề “lợi ích nhóm” trong Đảng và nguy cơ hình thành cái gọi là “chủ nghĩa tư bản thân hữu”. Vấn đề “lợi ích nhóm” đã được đề cập trong nhiều nghiên cứu, gần đây đã được đặt ra trong nhiều chương trình nghị sự và một số văn bản của Đảng. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng lần đầu tiên nêu sự cần thiết phải đấu tranh với “lợi ích nhóm” tại Hội nghị Trung ương 3 (khóa XI); Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) về một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay đã xác định nhiệm vụ quan trọng phải đấu tranh chống “lợi ích nhóm”. Thực tiễn xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực vừa qua cho thấy có tình trạng doanh nghiệp “bắt tay” với cán bộ lãnh đạo, quản lý (nhất là trong quản lý doanh nghiệp nhà nước, quản lý đầu tư dự án, quản lý ngân sách, quản lý tài chính - ngân hàng, quản lý tài sản, đất đai, tài nguyên khoáng sản, trong công tác cán bộ…) để được tiếp cận thông tin, cơ hội, nguồn lực một cách không bình đẳng, hình thành nên các “sân sau” để “bòn rút” ngân sách nhà, tài nguyên của đất nước. Vụ án xảy ra tại Công ty cổ phần công nghệ Việt Á là minh chứng điển hình; theo Cơ quan điều tra, quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học cấp quốc gia phục vụ phòng, chống dịch Covid-19 có sai phạm từ khâu phê duyệt, giao tổ chức thực hiện, ký hợp đồng, đánh giá nghiệm thu đến chuyển giao sản phẩm; trục quan hệ giữa Việt Á - Bộ Khoa học và Công nghệ - Học viện Quân Y - Bộ Y tế là điều ai cũng có thể nhận diện. Kết luận tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực ngày 27/4/2022, đồng chí Tổng Bí thư, Trưởng Ban Chỉ đạo đã lưu ý điều này: “Tình trạng tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực còn nghiêm trọng, phức tạp, có sự cấu kết, móc nối giữa cán bộ thoái hóa, biến chất với các doanh nghiệp, tổ chức để trục lợi, gây bức xúc trong cán bộ, đảng viên và nhân dân”. Đây chính là “lợi ích nhóm”, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng nếu không kịp thời ngăn chặn sẽ dẫn đến nguy cơ hình thành “Chủ nghĩa tư bản thân hữu” (hay còn gọi là “chủ nghĩa tư bản lợi ích”, “chủ nghĩa tư bản bè phái”). Đó là sự cấu kết, xâm nhập lẫn nhau giữa nhóm đặc quyền kinh tế và nhóm đặc quyền chính trị, người kinh doanh cũng đầu tư vào quyền lực, người có quyền lực cũng tham gia vào kinh doanh, làm quan chức để làm giàu, từ đó thâu tóm các nguồn lực, quyền lực chính trị, làm cho tình trạng tham nhũng, tiêu cực trầm trọng hơn⁽¹⁵⁾. Do đó, đấu tranh ngăn chặn, đầy lùi tham nhũng, tiêu cực chính là ngăn chặn nguy cơ “chệch hướng XHCN”.

     Thứ tư, vấn đề giáo dục liêm chính, rèn luyện phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên. Thực tiễn đấu tranh PCTN, tiêu cực thời gian qua cho thấy, một bộ phận cán bộ thiếu tu dưỡng, rèn luyện, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn đến tham nhũng; một số cán bộ lãnh đạo, quản lý, trong đó có cán bộ lãnh đạo cấp cao thiếu gương mẫu, vi phạm nguyên tắc, quy chế làm việc, nói nhiều làm ít, nói không đi đôi với làm, cá nhân chủ nghĩa, lợi dụng sơ hở của cơ chế, chính sách, pháp luật, cố ý làm trái, trục lợi làm thất thoát lớn vốn, tài sản của Nhà nước, gây quả nghiêm trọng, bị xử lý kỷ luật Đảng, xử lý hình sự⁽¹⁶⁾. Lâu nay chúng ta vẫn quan niệm rằng, kiên trì, tăng cường giáo giáo dục đạo đức, liêm chính cho cán bộ, đảng viên sẽ góp phần hình thành ý thức, cao hơn là “văn hóa tiết kiệm, không tham nhũng, tiêu cực”. Đội ngũ cán bộ của Đảng, Nhà nước, nhất là khi được bổ nhiệm vào các vị trí lãnh đạo, quản lý họ đã trải qua nhiều lần, nhiều lớp đào tạo, bồi dưỡng về văn hóa, đạo đức, họ thuộc nằm lòng hơn ai hết lời tuyên thệ khi vào Đảng, lời hứa khi nhậm chức: Phải gương mẫu, phải đặt lợi ích của Tổ quốc, của Đảng và nhân dân lên trên hết; và chắc chắn họ cũng chịu sự giám sát nhiều hơn so với những người không phải là đảng viên, công chức, viên chức. Nhưng, trong thực tế tại sao một bộ phận trong số đó vẫn vướng vào tham nhũng, tiêu cực? Đây là câu hỏi lớn đồng thời là yêu cầu đặt ra cho công tác xây dựng Đảng cần phải tìm lời giải đáp thỏa đáng. Gốc rễ của vấn đề nằm ở “chủ nghĩa cá nhân”; do vậy, nhiệm vụ căn cơ nhất trong xây dựng Đảng và PCTN, tiêu cực là đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân. Đây là “cuộc chiến đấu không lồ”, rất khó khăn, thậm chí “khó hơn chống giặc ngoại xâm” như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói, đòi hỏi phải hết sức kiên trì, làm thường xuyên, liên tục, không ngừng, không nghỉ. Chỉ khi nào mỗi người tự thấy rằng, tham lam là “một điều rất xấu hổ”, là “có tội với nước, với dân”; “phải đặt lợi ích của Đảng lên trên hết, lên trước hết”⁽¹⁷⁾, khi đó cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân mới đạt được mục tiêu. Thiết nghĩ chống chủ nghĩa cá nhân không nhất thiết lúc nào cũng phải “đao to búa lớn”, bằng những chương trình, kế hoạch với hàng tỷ đồng, mà trước hết phải bắt đầu từ việc nêu gương, đặc biệt là nêu gương của người lãnh đạo. Bác Hồ từng nói, đối với người phương Đông, việc nêu gương có tác dụng hơn hàng trăm, hàng ngàn bài diễn thuyết. Thời gian qua, Đảng đã ban hành tương đối đầy đủ các quy định về nêu gương đối với cán bộ, đảng viên các cấp, vấn đề còn lại là việc thực hiện. 

TS. Lê Văn Hạnh, Ban Nội chính Trung ương

TS. Lê Anh Thực, Học viện Chính trị Công an nhân dân

 Nguồn: Noichinh.vn